Önce jüriprudans kavramının açıklamasını yapmaya gayret edelim.

Masonlukta Jüriprudans ve Etiket olarak iki kavram vardır.

Bunlar zaman zaman, eşanlamlı olarak kullanılır.

Jüriprudans, Latince'deki kanun, yasa anlamında jus, juris ile basiret, ehliyet, liyâkat anlamında prudentia kelimelerinin birleşmesinden meydana gelmiştir. İngilizce ve Fransızca'da jurisprudance olarak yazılır.

Sözlük anlamı kanun ilmi, düstur, yasa bilimi veya yasa bilmek; adaletli ve basiretli bir idare için toplumda ve devlette geçerli hakların, âdetlerin ve yasaların bilinmesi ve bunlarla ilgili düsturdur. Masonik açıdan, Masonluktaki ilkeler kurallar, kuruluş yapısı, yasalar, tüzükler, haklar, ritüeller, çalışma yöntemleri, yargılama, hayır hasenat, görgü, âdâb erkan, âdabı muaşeret gibi yazılı ve yazılı olmayan kurallar anlamındadır.

Sayılan bu hususların hepsi birlikte Masonik Nizamı meydana getirir.

Diğer taraftan Fransızca ve İngilizce'de Etiquette, Almanca'da Etikette olarak yazılan Masonik Etiket, genellikle jüriprudansla eşanlamlı olarak kullanılmakla birlikte; jüriprudansla özellikle masonik mevzuat, masonik etiketle de masonik âdâb ve erkân açıklanmaktadır.

Ancak jüriprudans ve etiket terimlerinin kullanılma alanları ve mânâ muhtevaları yönünden çoğu yerde yönünden örtüştüklerini belirtmek gerekir.

Etiket, yazarın anlayışına göre daha ziyade, jüriprudansın masonik âdabı muaşeretle ilgili bölümünü ihtiva eder.

Toplumda bireylerin ve kurumlarda üyelerin uymakla yükümlü oldukları tutum ve davranış ilkelerine ve kurallarına dilimizde terbiye, âdabı muaşeret, âdâb ve erkân veya etiket denir. Fransızca "a la Carte" yâni yazılı kurallara göre demek olan etiket kelimesi masonik terminolojide daha yaygın olarak kullanılır. Etiket özelde, üyelerin söz ve davranışlarına ilişkin düzenleyici kurallar ve hatta kısıtlamalardır. Etiket, daha geniş anlamda bir şeyin değerinin, ne olduğunu ve niteliğinin gösterilmesi olduğu gibi; bir şeyin yerinde, zamanında, doğru olarak ve gerektiği gibi yapılmasını sağlayan kurallardır. Genel olarak bireyler toplumun ve özel olarak üyeler ilgili kurumun etiketine, yâni âdabı muaşeretine uymakla yükümlüdürler.

Masonları insanlık âleminin yararı yönünde olgunlaştırmak ve yetkinleştirmek amacı yönünde özgün bir inisiyatik-ezoterik kurum olan Masonluğun kendi özel etiketi ve terbiyesi vardır. Masonik etiket ve terbiye birbirinden farklıdır. Meselâ, locaya uygun kıyafetle katılmak etiket; ama toplantı veya konuşma sırasında yanındakiyle fısıldaşmamak etiket olmaktan önce terbiyedir. Etiket ve terbiyenin toplamına âdâb ve erkân denir.

Yazılı ve yazılı olmayan ilke ve kurallardan meydana gelen masonik etiketin kökleri, Operatif Masonluğa ait Elyazmalarında geçen Eski Mükellefiyetlere ve geleneklere kadar geriye gider. Masonik etiket kavramı günümüzde, masonik jüriprudans olarak anılan ilkelerin ve disiplinin çok önemli bir bölümünü teşkil eder.

Masonik jüriprudans, esas itibariyle ilki landmarklar veya yazılı olmayan yasalar, diğeri yazılı yasalar olmak üzere iki ana bölüme ayrılır. Yazılı olmayan yasalar, landmarklardan ve Masonluğun dilden dile aktarılan temel ilkelerinden oluşur. Landmarklar ve temel ilkeler, çıkarıldıkları veya değiştirildikleri takdirde Masonluğun bozulacağı veya ortadan kalkacağı ortak paydalar olarak tanımlanabilir. Çoğu zaman kategorize edilmelerine rağmen bütünü üzerinde tam bir anlaşma sağlanmamıştır. Kimilerine göre yok farz edilse bile, her masonun gönlüne yerleşmiş masonik prensipler olduklarından, temelli reddedilmeleri mümkün değildir.

Masonik jüriprudans konusunun, Eski ve Kabul Edilmiş Skoç Riti yönünden işlenmesinden önce, üç dereceli Craft Hür Masonluk bazında Sembolik Masonluk örnekleriyle açıklanması yararlı olur.

Craft Hürmasonluk türünde jüriprudans kapsamındaki yazılı yasalar, eski Gotik Elyazmalarından başlamak üzere, Spekülatif Masonluğun temel yasalarını ve tüzüklerini içerir. Bu ana metinleri daha sonraları, her Büyük Locanın kendi obediyansı için hazırladığı yasalar, tüzükler ve yönetmelikler izlemektedir.

Tarihî temel yasalar:

926 Eski York Yasaları ile başlayan masonik mevzuat,
III.Edward (1327-1377) Yasaları,
1628 Shaw Yasaları,
1663 I.Charles Tüzüğü,
1686 II.Charles İs'ad Kuralları,
1703 Tüzüğü,
1717 Tüzüğü,
1720 Tüzüğü,
1721-22 Eski Yükümlülükler,
1723 Birinci Yasa,
1738 İkinci Yasa,
1756 Ahiman Rezon,
1815 Üçüncü Yasa

olarak sıralanır.

Bunları takiben, Büyük Localar kendi yasalarını ve tüzüklerini hazırlar.

Türkiye Büyük Locası'nın Büyük Loca Tüzüğü ve Localar Genel Tüzüğü ve Locaların İç Tüzükleri bu kapsamdadır.

Jüriprudans, Craft Hürmasonlukla ilgili değişik konuları, yasaları, ilkeleri ve kuralları içerir. Masonik mevzuatta, Masonluğa alınacak adaylarla ilgili kural ve ilkelere öncelikle yer verilir. Bunların arasında: adayların yeterliğine ilişkin iç ve dış; ahlâkî, etik, fiziksel, zihnî ve felsefî yeterlik nitelikleri gibi Masonluğu temsil ve temessül özellikleri özel önem taşır. Bu aşamayı izleyen adayların başvurusu, teklif ve talepname aşamaları, skrüten işlemleri, red sebepleri ve şekli üzerinde önemle durulur.

Masonik jüriprudansın diğer bir önemli bölümünü, Masonlarla ilgili bireysel mevzuat oluşturur. Masonik mevzuat, Çırak, Kalfa, Üstad Masonlar ve Önceki Üstadı Muhteremlerin hakları, yükümlülükleri, sorumlulukları, terfileri ve görevlerine ilişkin konulardır.

Localarla ilgili jüriprudans kapsamında localarla ilgili tanımlamalar ve yükümlülüklere yer verilir. Örnek olarak locanın tanımı, nasıl kurulduğu, sayısal ve niteliksel yeterlik, berat alınmasına ilişkin işlemler, locanın açılması, yetkileri ve sorumlulukları, devam ve ödenti yükümlülükleri, görevlilerin seçilmesi, görev ve sorumlulukları, çalışma şekli ve sırası, komiteler bu kapsamdadır.

Masonik jüriprudansın Büyük Localarla ilgili bölümünü, Büyük Loca tanımı ve kurulması, Büyük Locanın yasama, yürütme ve yargı yetkileri ve görevleri, Büyük Loca görevlileri ve görev tanımlamaları, Konvan, Büyük Görevliler Kurulu görev tanımlamaları oluşturur.

Nihayet masonik yargı ve disiplin olarak, Masonluktaki çeşitli suçlar ve cezaları açıklanır.

Yazarın görüşü, jüriprudans teriminin masonik mevzuat ve masonik düstur karşılığı olarak kullanılması; etiket teriminin masonik âdabı muaşeret ve erkân karşılığı kullanılmasıdır.

Böylece Masonluğun temel prensipleri olan vaz edilen ana ilkeler, TBL Tüzüğü, LGT, TBL kararları, tamim ve tebliğleri ile locaların iç tüzükleri Türk Masonluğunun düsturunu, yani jüriprudansını oluşturmuş olur.

Eski ve Kabul Edilmiş Skoç Riti'nin, genel anlamda jüriprudansını:

• 1762 tarihli Bordeaux Anayasası ve Tüzükleri
• 1786 tarihli Berlin Anayasası ve Tüzükleri

oluşturmaktadır.

Ayrıca, her ülkedeki EKSR Yüksek Şûrasının kendi jüridiksiyon alanında uygulamak için yukarıdaki Anayasalar ve Tüzüklerin temel ilkelerini ortak paydalar olarak kabul etmek ve ülkesinin geleneksel yapısıyla uyumlu masonik anlayışa uyarlamak şartıyla hazırladığı özel Tüzükler, İç Tüzükler ve Yönetmeliklerin de EKSR'nin özel jüriprudansını oluşturduğu belirtilmelidir.

Örnek olarak, Türkiye Yüksek Şûra'sının İç Tüzük adını taşımakla birlikte kapsam açısından genel tüzüğü gösterilebilir.

Bu iki temel düstur, yani 1762 ve 1786 Anayasaları her memleketteki EKSR Yüksek Şûrası'nın tanzim etmiş olduğu, içinde her iki Anayasaya ve Tüzüklere aykırı hiçbir hüküm bulunmayan Yüksek Şûraların tüzüğü ile birlikte, Eski ve Kabul Edilmiş EKSR'nin nizamatını, yani düsturunu, yani hukukî yapısını, yani jüriprudansını teşkil eder.